De consultancy-ziekte van Destelbergen

Mijn integrale interventie van de gemeenteraad van december.

In dit artikel vindt ge mijn interventie uit de gemeenteraad van 18 december 2025, met begeleidende commentaar voor extra duiding. In deze interventie ben ik niet ingegaan op de inhoud van het meerjarenplan, maar wel op hoe de meerderheid die plannen wil realiseren: door héél veel studies te laten uitvoeren.

Voorzitter, leden van het college, collega-raadsleden,

Ik heb de tijd genomen om door de cijfers te gaan en stuit op een pijnlijke vaststelling: dit bestuur heeft vooral beslist om niet te beslissen.

Heel wat grootste beloftes zitten nog niet in afgeklopte plannen en beslissingen. Integendeel, die plannen moeten nog gemaakt worden. En dat zal, aldus het meerjarenplan, gebeuren door externe bureaus.

Of we nu kijken naar de hervorming van de belasting-, retributie- en subsidiereglementen, de onthardingsvisie, of het woonbeleid – overal zien we hetzelfde patroon. Er wordt geen letter op papier gezet zonder eerst een extern studiebureau of een duur consultancybureau in te schakelen.

Sinds een zestal jaar kunnen lokale besturen de opcentiemen differentiëren. Simpel uitgelegd: dat zou betekenen dat niet iedereen hetzelfde percentage betaalt op de grondbelasting. Bij de verhoging van de opcentiemen in 2025 beloofde het bestuur dat ze dit gingen bekijken. Uit het meerjarenplan blijkt dat ook deze absolute kerntaak van een overheid met een externe studie zal gebeuren.

Ik zit dat hier niet in mijn duim te zuigen. In 2026 alleen al wordt er driekwart miljoen gebudgetteerd als immateriële vaste activa, door het MJP ingevuld als “plannen & studies”. Meer dan 6% van alle investeringen in 2026 vloeien zo af. Voor de hele legislatuur gaat het over meer dan 1.1 miljoen euro. Dat is andermaal een stijging van 15% tegenover het vorige MJP. Voor dat geld kunt ge zes jaar lang een eigen studiebureau uitbaten.

Om te weten te komen hoeveel een bestuur wil uitgeven aan studies unt ge (1) naar de actiepunten uit het meerjarenplan kijken. Echter, deze actiepunten zijn vaak summier beschreven waardoor studies vaak niet expliciet benoemd worden. Een tweede manier is om (2) naar “immateriële vaste activa” te kijken in de financiële bijlage. Maar dit kan een overschatting zijn. Bijvoorbeeld: in Eeklo steken ze hier ook investeringen in software onder. Tot slot kunt ge (3) de individuele lijnen onder materiële vaste activa opvragen en zelf de studies uitfilteren.

De financieel directeur was zo vriendelijk om mij in extremis op lijnniveau door te sturen wat daar allemaal onder valt:

• Herinrichting van de bibliotheek: 25.000 euro

• Een beheersplan voor het gemeentehuis: 170.000 euro

• Heraanleg van een parking: 35.000 euro

• Hoe we ‘t JGC gaan opsmukken: 40.000 euro

Zeker de opsmukking van het Jeugd & Gemeenschapscentrum is een uitstekend voorbeeld hoe de slinger volledig is doorgeslaan. Collega-raadslid Laura Luyckx (CD&V) wees erop dat de studie op 40.000 euro is gebudgetteerd terwijl de daadwerkelijke uitvoering slechts 25.000 euro mag kosten.

In vergelijking met heel wat Oost-Vlaamse gemeenten staan we hiermee bovenaan de rangschikking: Lochristi-Wachtebeke (2.3 euro per inwoner), Assenede (29 euro per inwoner), Merelbeke-Melle (38 euro per inwoner), Zelzate (49 euro), Eeklo (56 euro), Destelbergen (60 euro).

Via mijn netwerk binnen Vooruit heb ik tal van meerjarenplannen kunnen opvragen en inkijken waardoor ik deze vergelijking kon maken. Elk van deze cijfers is verkregen door naar de immateriële activa te gaan kijken. Voor Eeklo is er een correctie op lijnniveau gebeurd.

Dit is niet alleen een dure manier van besturen, het is ook fundamenteel onjuist om drie redenen:

(1) Het is ontransparant. Vandaag moeten wij dit plan vaststellen, maar we kunnen geen zinnige feedback geven op de inhoud, simpelweg omdat die inhoud nog moet worden ‘bestudeerd’. U verstopt zich achter een muur van externe rapporten maar toch vraagt u ons een blanco cheque te tekenen voor beleid dat nog moet worden uitgevonden door externen.

Heel wat besturen hebben het laatste jaar uitgebreide omgevingsanalyses geproduceerd (soms honderden bladzijden lang) om hun beleid op af te stemmen. In Destelbergen moeten we voor heel wat zaken eigenlijk nog beginnen.

(2) U creëert een valse schijn van onpartijdigheid. Door te roepen dat ‘het studiebureau het zegt’, ontwijkt u de politieke verantwoordelijkheid. Beleid maken is keuzes maken, maar u besteedt die politieke keuzes liever uit aan consultants.

Er is al heel wat academisch onderzoek gebeurd¹ naar de drijfveren voor het inschakelen van externe partijen. Een belangrijke reden is de schijnbaar externe opinie van een expert. Het grote probleem is dat die externe experts vaak simpelweg de wensen van de opdrachtgever vertalen en op papier zetten. In het boek The Big Con noemt Mariana Mazzucato dit de “consultancy credibility stamp of approval.” die alle interne bezwaren van tafel veegt.

(3) Er vindt geen interne kennisopbouw plaats. In plaats van te investeren in de expertise van ons eigen personeel en te zorgen voor continuïteit, maakt u de organisatie afhankelijk van tijdelijke externe krachten. Dat is een zwaktebod voor de toekomst van Destelbergen.

De gemeente Destelbergen heeft van oudsher een mager personeelsbestand. Dat hoeft geen probleem te zijn. Zeker deelgemeente Destelbergen is jarenlang een slaapgemeente geweest, waarvan diens erg welvarende inwoners’ sociaal en commercieel leven elders lag (voornamelijk in Gent) en zij weinig eisen hadden naar het bestuur toe.

Vier trends zijn echter relevant:

• Er is een enorme toename van jonge gezinnen uit het Gentse.

• Verder is er een ongewoon hoge vergrijzing. Veel hoger dan in andere gemeenten.

• De bereikbaarheid van Gent is wegens het toegenomen autoverkeer sterk afgenomen.

• De verantwoordelijkheden en verwachtingen die de Vlaamse overheid aan de lokale besturen oplegt is drastisch toegenomen.

Dat zorgt ervoor dat er nood is aan zowel méér als nieuwe expertise. In Destelbergen hoopt men nog steeds dat magere personeelsbestand te behouden (ondanks lichte toenames) en de gaten op te vullen met studiebureaus. Het nadeel is dat er niemand meer is om de langetermijnvisie te bewaken, en de gemeente het slachtoffer wordt van de grillen van de politieke besturen en de consultants die naar hun pijpen dansen.

Al weken worden we aan het lijntje gehouden met de woorden “we zijn nog bezig aan het meerjarenplan.” In plaats van antwoorden te krijgen zien we in de cijfers echter vooral dat we nog jaren moeten wachten op de resultaten van één of andere studie.

Laten we eerlijk zijn: dit meerjarenplan is een plan van uitstel. U regeert niet, uw eerste jaar bestaat uit het wachten op externe rapporten. Destelbergen verdient een bestuur dat de regie zelf in handen neemt en durft te beslissen op basis van een eigen visie. Vandaag zien we daar helaas bitter weinig van terug.

Of het nu gaat over de tragedie van het Nederbroeken-dossier of investeringen in fietsinfrastructuur: het meerjarenplan was hét excuus om daar nog geen uitspraken over te doen. Nu dat eindelijk op tafel ligt blijkt dat er nog altijd geen antwoorden zijn.

Wij worden gevraagd dit document goed te keuren, maar eigenlijk vraagt u onze goedkeuring voor een bestelbon voor papierwerk. Ikzelf, en de rest van de Destelbergenaren weten eigenlijk niet wat ze de komende zes jaar mogen verwachten. Dat is niet waarvoor ik in de politiek ben gegaan en daarom zal ik mij tijdens de stemming onthouden.

Ik kreeg onlangs de vraag waarom ik niet tegenstemde.

Wel, heel wat zaken in dit meerjarenplan zou ik namelijk kunnen achterstaan moest ik effectief al weten wat er in de studies zal staan. KFV Hedes heeft absoluut nieuwe sportinfrastructuur nodig, het jeugd- en gemeenschapscentrum heeft een nieuwe invulling nodig, de belastingen moeten hervormd worden (bijvoorbeeld lagere tarieven voor alleenstaanden), er zijn meer woningen nodig, etc. Ik wil binnen 5 jaar niet te horen krijgen dat ik tegen één van deze zaken gestemd heb.

1. Ik werk zelf al tiental jaar voor consultancybureaus of als individueel consultant. Ik heb organisaties vanbinnenuit zien kapot gaan door te veel te wegen op externe krachten. Vanuit die frustratie heb ik twee jaar geleden hier een thesis over geschreven aan Antwerp management school.